FT: Κοχλάζει το καζάνι της ευρωζώνης

 

 Tου Peter Spiegel (Βρυξέλλες)

Ποτέ η πολιτική κατάσταση στον ευρωπαϊκό Νότο δεν ήταν τόσο εκρηκτική όσο σήμερα, από τότε που ξέσπασε η κρίση χρεών. Τι δείχνει η στάση επενδυτών και καταθετών. Το νέο τοπίο και το
αδύναμο σημείο της υπόσχεσης Ντράγκι για το ευρώ.

Όποιος ρίξει μια γρήγορη ματιά στην πολιτική σταθερότητα της περιφέρειας της ευρωζώνης θα αντιληφθεί ότι ποτέ τα πράγματα δεν ήταν χειρότερα από τότε που ξέσπασε η κρίση χρεών στην Ευρώπη.

Τα δύο κεντρώα κόμματα της Ελλάδας μετά βίας διατηρούν την κυβερνητική πλειοψηφία, ενώ οι ακραίες παρατάξεις της Αριστεράς και της Δεξιάς συγκεντρώνουν μαζί 40%. Η τεχνοκρατική κυβέρνηση της Ιταλίας έχει ξοδέψει όλη τη σύντομη ζωή της σε πυροσβεστικές προσπάθειες, αλλά παραμένει συνέχεια ένα βήμα πριν από το κάψιμο.

Η Ισπανία δονείται από ένα σκάνδαλο δωροδοκιών, το οποίο δείχνει τόσο μεγάλο που θα έριχνε οποιαδήποτε κυβέρνηση δεν διέθετε τη σιδηρά κομματική πειθαρχία της Μαδρίτης. Και ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας κατάφερε να αποτρέψει τις πρόωρες εκλογές μόνο επειδή παρέδωσε την εξουσία των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές στον επικεφαλής του εταίρου στην κυβέρνηση συνασπισμού, που τάσσεται κατά της λιτότητας.

Πρόκειται για μια αρκετά ζοφερή σύνοψη. Κι όμως, εκτός από έναν σύντομο «λόξυγγα» εξαιτίας των πρόσφατων πολιτικών δραμάτων στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία, οι επενδυτές δείχνουν να την αγνοούν εντελώς.

Βεβαίως, τόσο η Πορτογαλία όσο και η Ελλάδα πιθανότατα θα χρειαστούν νέα προγράμματα διάσωσης σύντομα, αφού καμία δεν αναμένεται να μπορέσει να αντλήσει αρκετό ρευστό από μόνη της, όταν τελειώσουν τα κεφάλαια από τα τρέχοντα προγράμματα, στα μέσα του επόμενου έτους.

Όμως, η απουσία μιας ευρύτερης αναταραχής στις αγορές μέσα στα πολιτικά συντρίμμια μπορεί να σημαίνει δύο μόνο πράγματα: Είτε οι επενδυτές έχουν αποκοιμηθεί με μια εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας, είτε η κρίση της ευρωζώνης, όπως την ξέραμε, έχει τελειώσει.

Είναι, άραγε, πράγματι πιθανό να έχει λήξει η πρώτη, απελπιστικά δραματική, πράξη στο δράμα της ευρωζώνης;

Από τότε που άρχισε η κρίση, η απειλή της ύπαρξης του ευρώ προέρχεται από δύο ξεχωριστά, αλλά συνυφασμένα σενάρια: είτε από μαζική τραπεζική έξοδο των καταθετών, που πιστεύουν ότι τα ευρώ τους θα μετατραπούν σε δραχμές, εσκούδος ή πεσέτες, είτε από το να χάσει η Ιταλία την πρόσβασή της στην αγορά ομολόγων, αδυνατώντας να χρηματοδοτήσει το ογκώδες δανειακό της βάρος των 2 τρισ. ευρώ.

Σε οποιοδήποτε από τα δύο σενάρια, τα κεφάλαια διάσωσης που θα χρειάζονταν θα ήταν τόσο πολλά που απλά δεν θα υπήρχαν, γεγονός που θα κατέληγε σε μαζικές στάσεις πληρωμών και στη διάλυση του ευρώ.

Η προοπτική της μαζικής τραπεζικής εξόδου δείχνει απίθανη πλέον, δεδομένου ότι οι καταθέτες έχουν επιδείξει αξιοπρόσεκτη ανθεκτικότητα, παρά τις σχεδόν συνεχείς προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Πριν από 18 μόλις μήνες, όταν ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Γιώργος Παπανδρέου, απείλησε να θέσει το μνημόνιο σε δημοψήφισμα, οι ηγέτες της Ε.Ε. δήλωσαν δημοσίως ότι η συμμετοχή στο ευρώ είναι εθελοντική, επιμένοντας ότι το ελληνικό δημοψήφισμα θα ήταν ψήφος για «μέσα ή έξω» από αυτό. Τον Μάρτιο, προχώρησαν ακόμη παραπάνω, τρομοκρατώντας τους καταθέτες όταν υποχρέωσαν τους κατόχους τραπεζικών λογαριασμών της Κύπρου να συμμετέχουν στο μνημόνιο των 10 δισ. ευρώ.

Όμως κανένα από αυτά τα γεγονότα, τα οποία ορισμένοι προέβλεπαν ότι θα προκαλέσουν τεράστιες ουρές έξω από τις ασταθείς ισπανικές τράπεζες, δεν προκάλεσε κάτι παραπάνω από έναν μικρό τραπεζικό συνωστισμό, και μόνο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρόσφατα μάλιστα κωδικοποίησαν την αρχή ότι οι τραπεζικές διασώσεις θα πρέπει να πληρώνονται με ιδιωτικά χρήματα -όπως, σε ακραίες περιπτώσεις, με τραπεζικές καταθέσεις-, παρά την αμφισβητούμενη κατάσταση των ευρωπαϊκών τραπεζών. Αν τίποτα από αυτά δεν προκάλεσε τραπεζικό πανικό, τότε τίποτα δεν θα τον προκαλέσει.

Έτσι μένει ο παράγοντας Ιταλία. Παρ' όσα γίνονται στις Βρυξέλλες -το νέο ταμείο διασώσεων με τα 500 δισ. ευρώ, οι σκληροί κανόνες για τα χρέη και τα ελλείμματα, η εκκολαπτόμενη «τραπεζική ένωση»-, τίποτε από αυτά δεν μπορεί πραγματικά να σώσει τη χώρα, αν οι αγορές αποφασίσουν ότι το χρέος της Ρώμης δεν είναι βιώσιμο. Το μόνο που θα απομένει τότε ανάμεσα στην Ιταλία και στην άβυσσο θα είναι οι μηχανές εκτύπωσης χρήματος της ΕΚΤ, που ο Mario Draghi πριν από έναν χρόνο υποσχέθηκε ότι θα βάλει να δουλέψουν.

Είναι ένα πολύ σημαντικό ανάχωμα, και πράγματι το πρόγραμμα αγορών ομολόγων που υποσχέθηκε, γνωστό ως Outright Monetary Transactions, καθησύχασε τις αγορές όσο τίποτε άλλο. Όμως το OMT είναι πολιτικό εργαλείο όσο είναι και νομισματικό και μπορεί να αναπτυχθεί μόνο αν μια προβληματική χώρα υποταχθεί πρώτα σε πρόγραμμα διάσωσης των Βρυξελλών – ένα πρόγραμμα που πρέπει να εγκριθεί, μεταξύ άλλων, και από την γερμανική βουλή.

Γι' αυτό και η νέα πολιτική αναταραχή στον ευρωπαϊκό Νότο έχει τεράστια σημασία.

Το OMT δεν δοκιμάστηκε ποτέ. Αν μία από τις παραπάνω κυβερνήσεις έπεφτε και την αντικαθιστούσαν αντιμνημονιακοί λαϊκιστικές, οι αγορές πολύ γρήγορα θα θυμούνταν ότι οι αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ δεν είναι σαν τις αγορές ομολόγων από την Bank of England ή την αμερικανική Federal Reserve. Είναι στη διακριτική πολιτική ευχέρεια βουλευτών, που έχουν ήδη απαυδήσει, στη Γερμανία και σε άλλες πιστώτριες χώρες.

Έτσι, η επικρατούσα ηρεμία θα μπορούσε να σηματοδοτεί το τέλος της αρχής. Ή θα μπορούσε να είναι η νηνεμία πριν από την καταιγίδα.

euro2day