Οταν ήμουν μικρή, έκλαιγα με ιστορίες
εραστών που αυτοκτονούν για τον χαμένο έρωτά τους. Μεγαλώνοντας,
κατάλαβα ότι προσπαθείς να αυτοκτονήσεις όχι επειδή αγαπάς υπερβολικά
κάποιον, αλλά επειδή δεν αγαπάς αρκετά τον εαυτό σου. Εψαχνα τρόπους,
ήθελα απλώς να σταματήσουν οι φωνές μες στο μυαλό μου, σκέφτηκα ότι μόνο
αν πέθαινα θα σταματούσαν.
Μπορεί να σας φανεί χαζό, αλλά δεν θα έκοβα ποτέ τις φλέβες μου, επειδή από μικρή φοβόμουν τα αίματα. Ούτε θα πηδούσα από τον τέταρτο όροφο του διαμερίσματός μου, γιατί φοβόμουν τα ύψη. Επρεπε να είναι κάτι πιο ήσυχο και διακριτικό, να μην τρομάξω πολύ τους γονείς μου. Ετσι, πήρα όσα χάπια βρήκα στο σπίτι, ούτε θυμάμαι πόσα ήταν. Τα κατάπινα με την ίδια λαχτάρα που ο άρρωστος παίρνει μια ασπιρίνη για να σταματήσει ο πυρετός ή ο πονοκέφαλος. Με βρήκε η μητέρα μου σε ημιλιπόθυμη κατάσταση, περιτριγυρισμένη από άδειες καρτέλες χαπιών. “Ηπιες όλα αυτά τα χάπια; ” με ρώτησε. Πρέπει να της έγνεψα “ναι”, αν και δεν το θυμάμαι. Θυμάμαι να ξυπνάω στο νοσοκομείο, με ένα σωληνάκι στη μύτη και τους αγαπημένους μου φίλους στο πλευρό μου. Δεν είδα κανένα φως στο τούνελ και κανένα φάντασμα που με συμβούλευσε να γυρίσω πίσω στη ζωή. Εβλεπα όνειρα όπως κάθε άλλη φορά. Κάποια άσχημα, κάποια απλώς αλλόκοτα. Και μετά ξύπνησα και έπρεπε να συνεχίσω να ζω. Για όλους όσοι με αγαπάνε. Μέχρι να βρω τον τρόπο να αγαπήσω και εγώ τον εαυτό μου. Και να μη φοβάμαι τις φωνές». Αυτή η ιστορία ανήκει σε μια γυναίκα που στα 35 της ένιωσε την ανάγκη να φύγει από τη ζωή. Αλλά, για καλή της τύχη, δεν τα κατάφερε.
Εδώ και αρκετό καιρό, από τότε που η οικονομική κρίση έδειξε για τα καλά τα γαμψά νύχια της, ακούμε πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα στη χώρα μας αν παίρναμε κάτι από τους Σκανδιναβούς. Την οργανωτικότητά τους, τη μηδενική ανοχή τους απέναντι σε θέματα διαφθοράς, το κοινωνικό κράτος τους, την ευλαβική πληρωμή των φόρων. Και τελικά, αντί για κάποια θετική αρετή, παραδειγματιστήκαμε από την αυξημένη αυτοκτονικότητά τους, με το όνομα της Ελλάδας να φιγουράρει στα διεθνή μέσα ενημέρωσης όχι μόνο για το υψηλό χρέος, αλλά και για το ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό των αυτοκτονιών. «Η ψυχή σκοτεινιάζει στη χώρα του ήλιου», «Η Ελλάδα πληρώνει την κρίση με το πιο ακριβό νόμισμα», «Οι Ελληνες πνίγονται από τα χρέη και δίνουν τέλος στη ζωή τους», είναι μερικοί μόνο από τους δραματικούς τίτλους που εκφράζουν ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι έχει ψυχοπαθολογική αιτία, αλλά οικονομική αφορμή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν τον Ιανουάριο του 2012 στη Βουλή το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονίας ανέρχονται σε 1.727 από το 2009 ως τις 10 Δεκεμβρίου του 2011. Το 2009 ήταν 507, το 2010 622 και το 2011 έφτασαν τις 598, με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την ΕΛ.ΑΣ. Αύξηση των αυτοκτονιών στη χώρα μας επισημαίνει και η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) με στοιχεία που παραθέτει από το 2007 ως το 2009: το 2007 πραγματοποιήθηκαν 328 αυτοκτονίες (268 άνδρες, 60 γυναίκες), 373 το 2008 (308 άνδρες, 65 γυναίκες) και 391 το 2009 (333 άνδρες, 58 γυναίκες). Οι περισσότερες αυτοκτονίες πραγματοποιήθηκαν από άνδρες 50-59 ετών (67 θάνατοι) και γυναίκες 30-39 και 40-49 ετών (11 θάνατοι). Η πλειονότητα των αυτοχείρων το 2009 ήταν άγαμοι, διαζευγμένοι ή χήροι (το 50% των ανδρών και το 66% των γυναικών). Οι περισσότεροι που έδωσαν τέλος στη ζωή τους ήταν οικονομικά ανενεργοί (άνεργοι, άεργοι, συνταξιούχοι, μαθητές, σπουδαστές, οικιακά) και συγκεκριμένα το 26% των ανδρών και το 50% των γυναικών.
Αν και τα συγκεκριμένα στοιχεία για τις αυτοκτονίες στη χώρα μας είναι ανησυχητικά από μόνα τους, στην πραγματικότητα είναι αρκετά υψηλότερα. Ο κοινωνικός στιγματισμός που καταδιώκει την οικογένεια ενός αυτόχειρα την οδηγεί στο να πει ότι κάποιος «γλίστρησε και έπεσε» στον γκρεμό, «πνίγηκε στη θάλασσα» και όχι ότι έπεσε στη θάλασσα ακριβώς επειδή ήθελε να πνιγεί, «έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου και έπεσε πάνω σε κολόνα», ενώ το έκανε επί τούτου, ή ότι «έπαθε τροφική δηλητηρίαση και του κάναμε πλύση στομάχου» όταν η αυτοκτονία σταματά στην απόπειρα και δεν αποβαίνει μοιραία. «Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι η Εκκλησία αρνείται να κηδεύσει τους αυτόχειρες. Τώρα τελευταία αρχίζει να υποχωρεί και να ευαισθητοποιείται, αλλά και πάλι όχι 100%» τονίζει ο ψυχίατρος Κυριάκος Κατσαδώρος και πρόεδρος του μη κυβερνητικού οργανισμού «Κλίμακα». Η γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία (1018) τα τελευταία χρόνια χτυπά ασταμάτητα και ο ίδιος παρατηρεί σαφέστατη άνοδο των αυτοκτονιών εξαιτίας της απόγνωσης που γεννά η κρίση. Συναντήσαμε τον ίδιο και τον συνάδελφό του και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Θεραπείας Σχημάτων, Ιωάννη Μαλογιάννη, ένα βράδυ στα γραφεία της «Κλίμακας» στο Γκάζι, όταν και το τελευταίο έκτακτο περιστατικό της ημέρας είχε αντιμετωπιστεί με την απαραίτητη προσοχή.
«Η προσέγγισή μας στην αυτοκτονία άρχισε το 2007, σκεπτόμενοι ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν αντιμετωπιζόταν με τη δέουσα προσοχή μέσα στον ελλαδικό χώρο. Δεν υπήρχε εθνική στρατηγική. Ο κόσμος δεν ήταν σωστά ενημερωμένος ούτε για την αυτοκτονία ούτε για το στίγμα που την ακολουθεί. Και κάπως έτσι ανοίξαμε την πρώτη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία στην Ελλάδα» εξηγεί ο πρόεδρος της 13χρονης πλέον «Κλίμακας». Η γραμμή λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και στο τηλέφωνο απαντούν εξειδικευμένοι επαγγελματίες, που είναι σε θέση να χειριστούν κάποιον που στην καλύτερη περίπτωση θα τους πει «όλα μοιάζουν μάταια, σκέφτομαι να βάλω τέλος στη ζωή μου» και στη χειρότερη «κρατάω μαχαίρι και θα κόψω τις φλέβες μου».
Το τηλέφωνο χτυπά με την ίδια συχνότητα είτε είναι καθημερινή είτε είναι Κυριακή, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου – είναι μύθος ότι οι αυτοκτονίες αυξάνονται τα Χριστούγεννα και γενικά τις γιορτινές ημέρες. Το αξιοσημείωτο, πάντως, είναι ότι «σε περιόδους έντονων πολιτικών ανακατατάξεων, δεν συμβαίνουν αυτοκτονίες: θα αναλάβει ή όχι ο Παπαδήμος, θα γίνουν ή δεν θα γίνουν εκλογές. Η αυτοκτονία συνδέεται άμεσα με την απελπισία, νιώθεις ότι τα προβλήματά σου δεν έχουν λύση. Αρα, όταν περιμένεις αλλαγές στην πολιτική, έχεις ξαφνικά ένα παράθυρο ελπίδας ότι κάτι μπορεί να αλλάξει» επισημαίνει ο ψυχίατρος Ιωάννης Μαλογιάννης.
Φυσικά, δεν φτάνει μόνο η οικονομική κρίση για να οπλίσει το χέρι του αυτόχειρα. Δεν σημαίνει ότι όσοι έχουν οικονομικό πρόβλημα θα βουτήξουν στο κενό. Οπως τονίζουν οι ειδικοί, είναι ένας αριθμός πολλών διαφορετικών παραγόντων που οδηγεί κάποιον στην αυτοκτονία. Το πόσο ευάλωτος είναι κάποιος επηρεάζεται άμεσα από την προσωπικότητα του καθενός. Ουσιαστικά, το μοναδικό στοιχείο που αποτελεί σήμα κινδύνου είναι η ύπαρξη κληρονομικότητας, αν δηλαδή έχει αυτοκτονήσει κάποιος μέσα στην οικογένεια. Είναι, λοιπόν, μια κρίσιμη συνάντηση μεταξύ βιολογικών χαρακτηριστικών και στρεσογόνων εξωτερικών παραγόντων. Και η οικονομική κρίση, που έχει διαπιστωμένα αυξήσει τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα, λειτουργεί συσσωρευτικά πάνω στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα. Κάθε χρόνο προστίθενται κάτι παραπάνω από 30 αυτόχειρες και είναι μόνο οι περιπτώσεις που καταγράφονται, καθώς λόγω του κοινωνικού στιγματισμού δεν καταγράφονται όλες. Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, η αύξηση της ανεργίας κατά 1% οδηγεί σε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,8%. Οταν η ανεργία αυξηθεί κατά 3%, οι αυτοκτονίες θα έχουν μια αντίστοιχη άνοδο της τάξης του 4,5%. Η ίδια έρευνα τονίζει ότι η αυτοκτονία είναι μία μόνο από τις εκφάνσεις της οικονομικής κρίσης, αφού παράλληλα αυξάνονται δραματικά και η σωματική νοσηρότητα, η θνησιμότητα, τα ψυχολογικά προβλήματα, η κατανάλωση αλκοόλ.
Η έλλειψη εθνικής στρατηγικής πάνω στο ζήτημα της αυτοκτονίας αποβαίνει πολλές φορές μοιραία σύμφωνα με τον πρόεδρο της «Κλίμακας»: «Το 70% όσων έχουν αυτοκτονήσει είχαν επισκεφθεί νωρίτερα υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας. Εχεις αυτοκτονικές τάσεις, πας σε ένα νοσοκομείο, αυτός που θα σε εξετάσει δεν έχει εκπαιδευτεί σωστά και δεν καταλαβαίνει τον κίνδυνο. Η απόπειρα, όμως, μπορεί κάλλιστα να γίνει αυτοκτονία. Για κάποιον που έχει κάνει απόπειρα η πιθανότητα να το ξαναπροσπαθήσει είναι πάνω από 55%. Και το 95% όσων έχουν αυτοκτονήσει θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν η οικογένεια, η κοινωνία, η πρωτοβάθμια υγεία ή όλα αυτά μαζί είχαν μεριμνήσει».
Παραδοσιακά, οι άνδρες αυτοκτονούν και οι γυναίκες κάνουν απόπειρες. Πάντα οι άνδρες είχαν τα πρωτεία στις αυτοκτονίες και τώρα με την κρίση ακόμη περισσότερο. «Οταν στη σύγχρονη κοινωνία η προσωπικότητα του ανθρώπου και ειδικά του άνδρα συνδέεται άμεσα με την εργασία και την επαγγελματική καταξίωση, η απώλεια της δουλειάς οδηγεί σε αίσθηση ανεπάρκειας» υπογραμμίζει ο Ι. Μαλογιάννης. Οι άνδρες, επίσης, χρησιμοποιούν συνήθως πιο βίαια μέσα, όπως τον απαγχονισμό. Γενικότερα, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν να τερματίσουν τη ζωή τους λέει πολλά και για την προσωπικότητά τους, αλλά και για τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία της χώρας στην οποία γεννήθηκαν. Στην Ελλάδα, πριν από κάποιες δεκαετίες, για παράδειγμα, έκανε θραύση το φυτοφάρμακο, αλλά το συναντούμε ακόμη και σήμερα σε αυτοκτονίες που πραγματοποιούνται σε αγροτικές περιοχές. Οι Ελληνες επιλέγουν το όπλο σε ποσοστό 35%-40%, οι Ελβετοί πολύ περισσότερο, μια και ο ελβετικός νόμος δεν απαγορεύει στους πολίτες να έχουν περίστροφο στην κατοχή τους. Στην Ελλάδα αυτοκτονούν με καραμπίνες, ένα φρικτό αποτέλεσμα της άδειας κυνηγού. Αν και η άδεια δίνεται αφού οι επίδοξοι κυνηγοί υποβληθούν σε ψυχολογικές εξετάσεις, «οι εξετάσεις αυτές θα έπρεπε ίσως να ανανεώνονται. Και πάλι ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος. Εδώ βλέπουμε στρατιωτικούς και αστυνομικούς να αυτοκτονούν με το όπλο τους» επισημαίνει ο Κυριάκος Κατσαδώρος.
Οι ψυχίατροι τονίζουν ότι μία αυτοκτονία αντιστοιχεί σε 20 με 25 απόπειρες. Τονίζουν, επίσης, ότι δεν πρέπει να φοβηθείς να ρωτήσεις ευθέως τον αυτοκτονικό: «Θέλεις να αυτοκτονήσεις; Βαρέθηκες να ζεις;». «Στην Ελλάδα, όμως, θεωρείται τόσο ταμπού, που δεν σε ρωτούν ούτε στο νοσοκομείο, ακόμη και όταν τα σημάδια από τις χαρακιές στα χέρια σου είναι εμφανή» παρατηρεί ο κοινωνιολόγος Ανδρέας Ψωμόπουλος. Η αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα παρατηρείται στις ηλικίες μεταξύ 45-65 ετών, αλλά και σε νέους που μόλις έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και βρίσκονται μπροστά στο αδιέξοδο «τι θα γίνω τώρα που μεγάλωσα;». Στη χώρα μας, επίσης, η ομοφυλοφιλία εξακολουθεί να οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στην αυτοκτονία: ένα ομοφυλόφιλο παιδί ταλαιπωρείται μέσα στην οικογένεια, περιθωριοποιείται στο σχολείο και αν είναι υπερευαίσθητο μπορεί να μην αντέξει. Για τα μάτια του κόσμου, όμως, θα καταχωριστεί ως θάνατος ενός στρεσαρισμένου και ουχί ομοφυλόφιλου μαθητή.
Το Διαδίκτυο πονοκεφαλιάζει πολύ την «Κλίμακα», καθώς τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται οι εξαγγελίες αυτοκτονιών στο Facebook και σε προσωπικά μπλογκ. Σε καθημερινή βάση υπάρχουν 15 με 20 τέτοια κρούσματα, τα περισσότερα εκ των οποίων αποδεικνύονται κακόγουστες φάρσες, που, όμως, για παν ενδεχόμενο, δεν μπορείς να αγνοήσεις. Σε συνεργασία με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και την Εισαγγελία, ο φερόμενος ως αυτόχειρας πρέπει να εντοπιστεί και να μεταπειστεί. Ενα μεγάλο ποσοστό, πάντως, όσων δηλώνουν ιντερνετικά ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν, στην πραγματικότητα το βλέπουν σαν έναν μοχλό πίεσης για να κερδίσουν πίσω τον σύντροφό τους. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις πιτσιρικάδων εθισμένων στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που δηλώνουν εκβιαστικά στους ιντερνετικούς συμπαίκτες τους «αν δεν με αφήσετε να περάσω αυτήν την πίστα, θα αυτοκτονήσω».
Τον τελευταίο καιρό, οι κλήσεις στην «Κλίμακα» φτάνουν τις 40 την ημέρα. Σε καιρούς φαινομενικής οικονομικής ευμάρειας, τα τηλεφωνήματα είχαν να κάνουν με ερωτικές απογοητεύσεις, ψυχοπαθολογικά και κοινωνικά αίτια. Το τελευταίο διάστημα, οι εννέα στους δέκα δηλώνουν ότι βρίσκονται σε οικονομικό αδιέξοδο. «Οταν ένας άνθρωπος τηλεφωνεί, σημαίνει ότι δεν έχει πάρει ακόμη την απόφαση να αυτοκτονήσει και ζητάει βοήθεια. Αν υπάρχουν ευήκοα ώτα, μπορείς να παρέμβεις» πιστεύουν οι δύο ψυχίατροι. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη γέφυρα Γκόλντεν Γκέιτ του Σαν Φρανσίσκο από όπου έχουν βουτήξει στο κενό περίπου 1.500 άτομα, όταν τοποθετήθηκε τηλέφωνο-γραμμή επικοινωνίας σε επίμαχα σημεία, πολλοί επίδοξοι αυτόχειρες το μετάνιωσαν, σύμφωνα με τις προσωπικές τους μαρτυρίες. Στην Ελλάδα, θλιβερή πρωτιά πτώσεων έχει η γέφυρα της Χαλκίδας, με τους μελετητές των στατιστικών να επισημαίνουν ότι ούτε οι αυτοκτονικοί δεν ξεφεύγουν από τα δίχτυα της μόδας, του σκεπτικού «θα πηδήξω από εκείνο το σημείο, διότι εκεί πηγαίνουν οι περισσότεροι».
Οσο για τον χάρτη των αυτοκτονιών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. από τις χρονιές 2009, 2010 και 2011, πρώτη στις αυτοκτονίες έρχεται η Αθήνα, με καλπάζουσα αύξηση: 158, 178, 198. Ακολουθεί η Θεσσαλονίκη με 55, 98 και 97, η Θεσσαλία (32, 56, 46), η Δυτική Ελλάδα (32, 41, 41) και η Κρήτη (37, 30, 39). «Δεν είναι μόνο τα αδιέξοδα των μεγαλουπόλεων. Επαρχιακές περιοχές που γνώρισαν ίσως μία περίοδο οικονομικής άνεσης αντιμετωπίζουν τώρα την κρίση και εκεί οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες γίνονται ακόμη σκληρότερες» λέει ο ψυχίατρος Ι. Μαλογιάννης, ο οποίος, όμως, παραμένει αισιόδοξος σε πείσμα των καιρών και όλων όσοι έχει δει και ακούσει: «Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ο άνθρωπος δεν αναζητεί ψυχοθεραπεία, εφόσον προτεραιότητα έχει το θέμα της επιβίωσης. Στο τέλος της κρίσης, όμως, και χωρίς πλέον τις ψευδείς άμυνες των προηγούμενων νεόπλουτων δεκαετιών (δάνεια, πιστωτικές, κατανάλωση) μπορεί να ασχοληθεί εκ νέου με την αλήθεια του εαυτού του και τότε η ευδαιμονία θα είναι πρωτίστως ψυχική και όχι υλική». «Η κρίση θα μπορούσε να είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία προς τη συλλογικότητα, κάτι που είχαμε αφήσει για πολλά χρόνια σε δεύτερη μοίρα. Νομίζαμε ότι φροντίζουμε τον εαυτό μας, εφεύραμε και κοτζάμ όρο, “shopping therapy”, αλλά στην πραγματικότητα μεγαλώναμε το μέσα μας κενό» καταλήγει ο Κυριάκος Κατσαδώρος.
Δεν αντιμετωπίζουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο την αποτυχία, επιμένουν οι γιατροί της ψυχής. Εκεί που κάποιος βλέπει το απόλυτο σκοτάδι, ο άλλος θα δει ένα φως. Κάποιος θα αντιμετωπίσει την απόλυση ως προσωπική ανεπάρκεια και κάποιος άλλος ως ευκαιρία να κάνει άλλα όνειρά του πραγματικότητα. Το σίγουρο είναι ότι στην Ελλάδα της κρίσης, η ανάγκη του φευγιού είναι πιο έκδηλη από κάθε άλλη φορά, με το 40% των ατόμων που βρίσκονται σε αδιέξοδο να αυτοκτονούν και το 60% να μεταναστεύουν σε άλλη χώρα. Την ίδια στιγμή, ο Πέκα Μοΐσιο, δημοσιογράφος που προέρχεται από τη Φινλανδία, χώρα σκανδιναβικής ευδαιμονίας αλλά και υψηλότατης αυτοκτονικότητας, ερχόμενος στην Αθήνα για να καλύψει το θέμα των ελλήνων αυτοχείρων, ήταν πολύ ξεκάθαρος σε αυτά που είχε να μας πει: «Στη χώρα μου μας λείπει ο ήλιος, όλα είναι μουντά. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων βλέπεις πολύ συχνά ένα αγόρι ή ένα κορίτσι που έχει βάλει τέλος στη ζωή του επειδή χώρισε. Ο έρωτας τις περισσότερες φορές είναι ψυχαναγκαστικός, κρεμιέσαι από τον άλλο για να αντέξεις το κρύο και το σκοτάδι. Μας λείπει λοιπόν ο ήλιος, και ας μην τον είχαμε ποτέ σε τόσο μεγάλες δόσεις όσο εσείς. Ισως είναι κάτι οργανικό. Εσείς οι Ελληνες, λοιπόν, μπορείτε ανά πάσα στιγμή να φωτοσυνθέσετε. Σταματήστε, λοιπόν, να αποσυντίθεστε».
«Πώς έφτασα στην απόπειρα»
«Στα 35 μου έχασα τη δουλειά μου σε μια πολυεθνική εταιρεία, ή μάλλον παραιτήθηκα. Δεν ήταν συνειδητή επιλογή, απλώς δεν άντεχα άλλο την ειρωνεία του εργοδότη μου. Μου επέβαλλε να δουλεύω δωδεκάωρα και όταν του έλεγα ότι δεν έχω προσωπική ζωή μού έκανε καυστικά σχολιάκια ότι θα έπρεπε να αντέξω χωρίς σεξ αν ήθελα να κρατήσω τη δουλειά μου “σε τόσο δύσκολους καιρούς, με τόση ανεργία εκεί έξω”. Τα νεύρα μου έσπασαν, έφτασα στα όριά μου, μπήκα μια μέρα στο γραφείο του και του είπα ότι δεν αντέχω άλλο και ότι θέλω να φύγω. Μου είπε ότι πρέπει να είμαι τρελή για να αφήνω τέτοια θέση σε εποχή κρίσης. Λίγες ημέρες αργότερα, άρχισαν τα πρώτα συμπτώματα: άκουγα φωνές, φοβόμουν ότι όλοι θέλουν να μου κάνουν κακό, ακόμη και οι πολύ κοντινοί μου άνθρωποι. Εκανα απόπειρα με χάπια, ευτυχώς αποτυχημένη. Τώρα συνεχίζω να παίρνω χάπια. Ο ψυχίατρος μου είπε ότι πάσχω από μία μορφή σχιζοφρένειας, η οποία πυροδοτήθηκε από τον επιθετικό εργοδότη και όλη την πίεση της δουλειάς. Τώρα ψάχνω δουλειά και δεν βρίσκω. Ομως δεν μετανιώνω που παραιτήθηκα. Είχα και έχω ένα σκοτεινό κομμάτι μέσα μου, που ήρθε στο φως μέσα από την οικονομική κρίση. Τώρα πρέπει να συμφιλιωθώ και να μάθω να ζω μαζί του».
Ψυχροί αριθμοί.
1.727 απόπειρες και αυτοκτονίες στην Ελλάδα από το 2009 ως το 2011. 328 αυτοκτονίες το 2007 (268 άνδρες, 60 γυναίκες). 373 το 2008 (308 άνδρες, 65 γυναίκες). 391 το 2009 (333 άνδρες, 58 γυναίκες). Tο 2010 έγιναν 622 απόπειρες αυτοκτονίας και το 2011 υπολογίζονται σε 598. Το 2011 στην Αθήνα έγιναν 198 αυτοκτονίες, στη Θεσσαλονίκη 97 και στη Θεσσαλία 46. Το 2009 το 50% των αυτοχείρων ανδρών και το 66% των αυτοχείρων γυναικών ήταν άγαμοι, διαζευγμένοι ή χήροι.
Συμπεράσματα.
- Για κάποιον που έχει κάνει απόπειρα η πιθανότητα να ξανακάνει είναι πάνω από 55%.
- Οι Ελληνες επιλέγουν να αυτοκτονήσουν με όπλα – κυρίως καραμπίνα – σε ποσοστό 35%-40%.
- Οι γυναίκες κάνουν απόπειρες πέντε φορές περισσότερο από τους άνδρες, αλλά οι άνδρες είναι αυτοί που αυτοκτονούν σε διπλάσιο ποσοστό από ό,τι οι γυναίκες.
- Η αύξηση της ανεργίας κατά 1% οδηγεί σε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,8%.
- Οταν η ανεργία αυξηθεί κατά 3%, οι αυτοκτονίες αυξάνονται αντίστοιχα στο 4,5%.
- Μία αυτοκτονία αντιστοιχεί σε 20 με 25 απόπειρες.
- Στην Ελλάδα υπάρχει αύξηση των αυτοκτονιών στις ηλικίες 45-65 ετών, αλλά και σε νέους που μόλις έχουν ολοκληρώσει
τις σπουδές τους.
- Καθημερινά η «Κλίμακα» καλείται να διαλευκάνει 15-20 εξαγγελίες αυτοκτονιών μέσω Facebook και μπλογκ. Μεγάλο ποσοστό όσων δηλώνουν ιντερνετικά ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν, στην πραγματικότητα το βλέπουν σαν έναν μοχλό πίεσης για να κερδίσουν πίσω τον σύντροφό τους.
- Από το 2009 ως το 2011, πρώτη σε αυτοκτονίες έρχεται φυσικά η Αθήνα. Ακολουθούν Θεσσαλονίκη, Θεσσαλία, Δυτική Ελλάδα και Κρήτη.
Λαζαρίδου Αστερόπη
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο BHMagazino στις 22 Ιανουαρίου 2012
Μπορεί να σας φανεί χαζό, αλλά δεν θα έκοβα ποτέ τις φλέβες μου, επειδή από μικρή φοβόμουν τα αίματα. Ούτε θα πηδούσα από τον τέταρτο όροφο του διαμερίσματός μου, γιατί φοβόμουν τα ύψη. Επρεπε να είναι κάτι πιο ήσυχο και διακριτικό, να μην τρομάξω πολύ τους γονείς μου. Ετσι, πήρα όσα χάπια βρήκα στο σπίτι, ούτε θυμάμαι πόσα ήταν. Τα κατάπινα με την ίδια λαχτάρα που ο άρρωστος παίρνει μια ασπιρίνη για να σταματήσει ο πυρετός ή ο πονοκέφαλος. Με βρήκε η μητέρα μου σε ημιλιπόθυμη κατάσταση, περιτριγυρισμένη από άδειες καρτέλες χαπιών. “Ηπιες όλα αυτά τα χάπια; ” με ρώτησε. Πρέπει να της έγνεψα “ναι”, αν και δεν το θυμάμαι. Θυμάμαι να ξυπνάω στο νοσοκομείο, με ένα σωληνάκι στη μύτη και τους αγαπημένους μου φίλους στο πλευρό μου. Δεν είδα κανένα φως στο τούνελ και κανένα φάντασμα που με συμβούλευσε να γυρίσω πίσω στη ζωή. Εβλεπα όνειρα όπως κάθε άλλη φορά. Κάποια άσχημα, κάποια απλώς αλλόκοτα. Και μετά ξύπνησα και έπρεπε να συνεχίσω να ζω. Για όλους όσοι με αγαπάνε. Μέχρι να βρω τον τρόπο να αγαπήσω και εγώ τον εαυτό μου. Και να μη φοβάμαι τις φωνές». Αυτή η ιστορία ανήκει σε μια γυναίκα που στα 35 της ένιωσε την ανάγκη να φύγει από τη ζωή. Αλλά, για καλή της τύχη, δεν τα κατάφερε.
Εδώ και αρκετό καιρό, από τότε που η οικονομική κρίση έδειξε για τα καλά τα γαμψά νύχια της, ακούμε πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα στη χώρα μας αν παίρναμε κάτι από τους Σκανδιναβούς. Την οργανωτικότητά τους, τη μηδενική ανοχή τους απέναντι σε θέματα διαφθοράς, το κοινωνικό κράτος τους, την ευλαβική πληρωμή των φόρων. Και τελικά, αντί για κάποια θετική αρετή, παραδειγματιστήκαμε από την αυξημένη αυτοκτονικότητά τους, με το όνομα της Ελλάδας να φιγουράρει στα διεθνή μέσα ενημέρωσης όχι μόνο για το υψηλό χρέος, αλλά και για το ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό των αυτοκτονιών. «Η ψυχή σκοτεινιάζει στη χώρα του ήλιου», «Η Ελλάδα πληρώνει την κρίση με το πιο ακριβό νόμισμα», «Οι Ελληνες πνίγονται από τα χρέη και δίνουν τέλος στη ζωή τους», είναι μερικοί μόνο από τους δραματικούς τίτλους που εκφράζουν ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι έχει ψυχοπαθολογική αιτία, αλλά οικονομική αφορμή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν τον Ιανουάριο του 2012 στη Βουλή το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονίας ανέρχονται σε 1.727 από το 2009 ως τις 10 Δεκεμβρίου του 2011. Το 2009 ήταν 507, το 2010 622 και το 2011 έφτασαν τις 598, με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την ΕΛ.ΑΣ. Αύξηση των αυτοκτονιών στη χώρα μας επισημαίνει και η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) με στοιχεία που παραθέτει από το 2007 ως το 2009: το 2007 πραγματοποιήθηκαν 328 αυτοκτονίες (268 άνδρες, 60 γυναίκες), 373 το 2008 (308 άνδρες, 65 γυναίκες) και 391 το 2009 (333 άνδρες, 58 γυναίκες). Οι περισσότερες αυτοκτονίες πραγματοποιήθηκαν από άνδρες 50-59 ετών (67 θάνατοι) και γυναίκες 30-39 και 40-49 ετών (11 θάνατοι). Η πλειονότητα των αυτοχείρων το 2009 ήταν άγαμοι, διαζευγμένοι ή χήροι (το 50% των ανδρών και το 66% των γυναικών). Οι περισσότεροι που έδωσαν τέλος στη ζωή τους ήταν οικονομικά ανενεργοί (άνεργοι, άεργοι, συνταξιούχοι, μαθητές, σπουδαστές, οικιακά) και συγκεκριμένα το 26% των ανδρών και το 50% των γυναικών.
Αν και τα συγκεκριμένα στοιχεία για τις αυτοκτονίες στη χώρα μας είναι ανησυχητικά από μόνα τους, στην πραγματικότητα είναι αρκετά υψηλότερα. Ο κοινωνικός στιγματισμός που καταδιώκει την οικογένεια ενός αυτόχειρα την οδηγεί στο να πει ότι κάποιος «γλίστρησε και έπεσε» στον γκρεμό, «πνίγηκε στη θάλασσα» και όχι ότι έπεσε στη θάλασσα ακριβώς επειδή ήθελε να πνιγεί, «έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου και έπεσε πάνω σε κολόνα», ενώ το έκανε επί τούτου, ή ότι «έπαθε τροφική δηλητηρίαση και του κάναμε πλύση στομάχου» όταν η αυτοκτονία σταματά στην απόπειρα και δεν αποβαίνει μοιραία. «Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι η Εκκλησία αρνείται να κηδεύσει τους αυτόχειρες. Τώρα τελευταία αρχίζει να υποχωρεί και να ευαισθητοποιείται, αλλά και πάλι όχι 100%» τονίζει ο ψυχίατρος Κυριάκος Κατσαδώρος και πρόεδρος του μη κυβερνητικού οργανισμού «Κλίμακα». Η γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία (1018) τα τελευταία χρόνια χτυπά ασταμάτητα και ο ίδιος παρατηρεί σαφέστατη άνοδο των αυτοκτονιών εξαιτίας της απόγνωσης που γεννά η κρίση. Συναντήσαμε τον ίδιο και τον συνάδελφό του και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Θεραπείας Σχημάτων, Ιωάννη Μαλογιάννη, ένα βράδυ στα γραφεία της «Κλίμακας» στο Γκάζι, όταν και το τελευταίο έκτακτο περιστατικό της ημέρας είχε αντιμετωπιστεί με την απαραίτητη προσοχή.
«Η προσέγγισή μας στην αυτοκτονία άρχισε το 2007, σκεπτόμενοι ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν αντιμετωπιζόταν με τη δέουσα προσοχή μέσα στον ελλαδικό χώρο. Δεν υπήρχε εθνική στρατηγική. Ο κόσμος δεν ήταν σωστά ενημερωμένος ούτε για την αυτοκτονία ούτε για το στίγμα που την ακολουθεί. Και κάπως έτσι ανοίξαμε την πρώτη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία στην Ελλάδα» εξηγεί ο πρόεδρος της 13χρονης πλέον «Κλίμακας». Η γραμμή λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και στο τηλέφωνο απαντούν εξειδικευμένοι επαγγελματίες, που είναι σε θέση να χειριστούν κάποιον που στην καλύτερη περίπτωση θα τους πει «όλα μοιάζουν μάταια, σκέφτομαι να βάλω τέλος στη ζωή μου» και στη χειρότερη «κρατάω μαχαίρι και θα κόψω τις φλέβες μου».
Το τηλέφωνο χτυπά με την ίδια συχνότητα είτε είναι καθημερινή είτε είναι Κυριακή, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου – είναι μύθος ότι οι αυτοκτονίες αυξάνονται τα Χριστούγεννα και γενικά τις γιορτινές ημέρες. Το αξιοσημείωτο, πάντως, είναι ότι «σε περιόδους έντονων πολιτικών ανακατατάξεων, δεν συμβαίνουν αυτοκτονίες: θα αναλάβει ή όχι ο Παπαδήμος, θα γίνουν ή δεν θα γίνουν εκλογές. Η αυτοκτονία συνδέεται άμεσα με την απελπισία, νιώθεις ότι τα προβλήματά σου δεν έχουν λύση. Αρα, όταν περιμένεις αλλαγές στην πολιτική, έχεις ξαφνικά ένα παράθυρο ελπίδας ότι κάτι μπορεί να αλλάξει» επισημαίνει ο ψυχίατρος Ιωάννης Μαλογιάννης.
Φυσικά, δεν φτάνει μόνο η οικονομική κρίση για να οπλίσει το χέρι του αυτόχειρα. Δεν σημαίνει ότι όσοι έχουν οικονομικό πρόβλημα θα βουτήξουν στο κενό. Οπως τονίζουν οι ειδικοί, είναι ένας αριθμός πολλών διαφορετικών παραγόντων που οδηγεί κάποιον στην αυτοκτονία. Το πόσο ευάλωτος είναι κάποιος επηρεάζεται άμεσα από την προσωπικότητα του καθενός. Ουσιαστικά, το μοναδικό στοιχείο που αποτελεί σήμα κινδύνου είναι η ύπαρξη κληρονομικότητας, αν δηλαδή έχει αυτοκτονήσει κάποιος μέσα στην οικογένεια. Είναι, λοιπόν, μια κρίσιμη συνάντηση μεταξύ βιολογικών χαρακτηριστικών και στρεσογόνων εξωτερικών παραγόντων. Και η οικονομική κρίση, που έχει διαπιστωμένα αυξήσει τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα, λειτουργεί συσσωρευτικά πάνω στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα. Κάθε χρόνο προστίθενται κάτι παραπάνω από 30 αυτόχειρες και είναι μόνο οι περιπτώσεις που καταγράφονται, καθώς λόγω του κοινωνικού στιγματισμού δεν καταγράφονται όλες. Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, η αύξηση της ανεργίας κατά 1% οδηγεί σε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,8%. Οταν η ανεργία αυξηθεί κατά 3%, οι αυτοκτονίες θα έχουν μια αντίστοιχη άνοδο της τάξης του 4,5%. Η ίδια έρευνα τονίζει ότι η αυτοκτονία είναι μία μόνο από τις εκφάνσεις της οικονομικής κρίσης, αφού παράλληλα αυξάνονται δραματικά και η σωματική νοσηρότητα, η θνησιμότητα, τα ψυχολογικά προβλήματα, η κατανάλωση αλκοόλ.
Η έλλειψη εθνικής στρατηγικής πάνω στο ζήτημα της αυτοκτονίας αποβαίνει πολλές φορές μοιραία σύμφωνα με τον πρόεδρο της «Κλίμακας»: «Το 70% όσων έχουν αυτοκτονήσει είχαν επισκεφθεί νωρίτερα υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας. Εχεις αυτοκτονικές τάσεις, πας σε ένα νοσοκομείο, αυτός που θα σε εξετάσει δεν έχει εκπαιδευτεί σωστά και δεν καταλαβαίνει τον κίνδυνο. Η απόπειρα, όμως, μπορεί κάλλιστα να γίνει αυτοκτονία. Για κάποιον που έχει κάνει απόπειρα η πιθανότητα να το ξαναπροσπαθήσει είναι πάνω από 55%. Και το 95% όσων έχουν αυτοκτονήσει θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν η οικογένεια, η κοινωνία, η πρωτοβάθμια υγεία ή όλα αυτά μαζί είχαν μεριμνήσει».
Παραδοσιακά, οι άνδρες αυτοκτονούν και οι γυναίκες κάνουν απόπειρες. Πάντα οι άνδρες είχαν τα πρωτεία στις αυτοκτονίες και τώρα με την κρίση ακόμη περισσότερο. «Οταν στη σύγχρονη κοινωνία η προσωπικότητα του ανθρώπου και ειδικά του άνδρα συνδέεται άμεσα με την εργασία και την επαγγελματική καταξίωση, η απώλεια της δουλειάς οδηγεί σε αίσθηση ανεπάρκειας» υπογραμμίζει ο Ι. Μαλογιάννης. Οι άνδρες, επίσης, χρησιμοποιούν συνήθως πιο βίαια μέσα, όπως τον απαγχονισμό. Γενικότερα, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν να τερματίσουν τη ζωή τους λέει πολλά και για την προσωπικότητά τους, αλλά και για τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία της χώρας στην οποία γεννήθηκαν. Στην Ελλάδα, πριν από κάποιες δεκαετίες, για παράδειγμα, έκανε θραύση το φυτοφάρμακο, αλλά το συναντούμε ακόμη και σήμερα σε αυτοκτονίες που πραγματοποιούνται σε αγροτικές περιοχές. Οι Ελληνες επιλέγουν το όπλο σε ποσοστό 35%-40%, οι Ελβετοί πολύ περισσότερο, μια και ο ελβετικός νόμος δεν απαγορεύει στους πολίτες να έχουν περίστροφο στην κατοχή τους. Στην Ελλάδα αυτοκτονούν με καραμπίνες, ένα φρικτό αποτέλεσμα της άδειας κυνηγού. Αν και η άδεια δίνεται αφού οι επίδοξοι κυνηγοί υποβληθούν σε ψυχολογικές εξετάσεις, «οι εξετάσεις αυτές θα έπρεπε ίσως να ανανεώνονται. Και πάλι ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος. Εδώ βλέπουμε στρατιωτικούς και αστυνομικούς να αυτοκτονούν με το όπλο τους» επισημαίνει ο Κυριάκος Κατσαδώρος.
Οι ψυχίατροι τονίζουν ότι μία αυτοκτονία αντιστοιχεί σε 20 με 25 απόπειρες. Τονίζουν, επίσης, ότι δεν πρέπει να φοβηθείς να ρωτήσεις ευθέως τον αυτοκτονικό: «Θέλεις να αυτοκτονήσεις; Βαρέθηκες να ζεις;». «Στην Ελλάδα, όμως, θεωρείται τόσο ταμπού, που δεν σε ρωτούν ούτε στο νοσοκομείο, ακόμη και όταν τα σημάδια από τις χαρακιές στα χέρια σου είναι εμφανή» παρατηρεί ο κοινωνιολόγος Ανδρέας Ψωμόπουλος. Η αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα παρατηρείται στις ηλικίες μεταξύ 45-65 ετών, αλλά και σε νέους που μόλις έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και βρίσκονται μπροστά στο αδιέξοδο «τι θα γίνω τώρα που μεγάλωσα;». Στη χώρα μας, επίσης, η ομοφυλοφιλία εξακολουθεί να οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στην αυτοκτονία: ένα ομοφυλόφιλο παιδί ταλαιπωρείται μέσα στην οικογένεια, περιθωριοποιείται στο σχολείο και αν είναι υπερευαίσθητο μπορεί να μην αντέξει. Για τα μάτια του κόσμου, όμως, θα καταχωριστεί ως θάνατος ενός στρεσαρισμένου και ουχί ομοφυλόφιλου μαθητή.
Το Διαδίκτυο πονοκεφαλιάζει πολύ την «Κλίμακα», καθώς τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται οι εξαγγελίες αυτοκτονιών στο Facebook και σε προσωπικά μπλογκ. Σε καθημερινή βάση υπάρχουν 15 με 20 τέτοια κρούσματα, τα περισσότερα εκ των οποίων αποδεικνύονται κακόγουστες φάρσες, που, όμως, για παν ενδεχόμενο, δεν μπορείς να αγνοήσεις. Σε συνεργασία με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και την Εισαγγελία, ο φερόμενος ως αυτόχειρας πρέπει να εντοπιστεί και να μεταπειστεί. Ενα μεγάλο ποσοστό, πάντως, όσων δηλώνουν ιντερνετικά ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν, στην πραγματικότητα το βλέπουν σαν έναν μοχλό πίεσης για να κερδίσουν πίσω τον σύντροφό τους. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις πιτσιρικάδων εθισμένων στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που δηλώνουν εκβιαστικά στους ιντερνετικούς συμπαίκτες τους «αν δεν με αφήσετε να περάσω αυτήν την πίστα, θα αυτοκτονήσω».
Τον τελευταίο καιρό, οι κλήσεις στην «Κλίμακα» φτάνουν τις 40 την ημέρα. Σε καιρούς φαινομενικής οικονομικής ευμάρειας, τα τηλεφωνήματα είχαν να κάνουν με ερωτικές απογοητεύσεις, ψυχοπαθολογικά και κοινωνικά αίτια. Το τελευταίο διάστημα, οι εννέα στους δέκα δηλώνουν ότι βρίσκονται σε οικονομικό αδιέξοδο. «Οταν ένας άνθρωπος τηλεφωνεί, σημαίνει ότι δεν έχει πάρει ακόμη την απόφαση να αυτοκτονήσει και ζητάει βοήθεια. Αν υπάρχουν ευήκοα ώτα, μπορείς να παρέμβεις» πιστεύουν οι δύο ψυχίατροι. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη γέφυρα Γκόλντεν Γκέιτ του Σαν Φρανσίσκο από όπου έχουν βουτήξει στο κενό περίπου 1.500 άτομα, όταν τοποθετήθηκε τηλέφωνο-γραμμή επικοινωνίας σε επίμαχα σημεία, πολλοί επίδοξοι αυτόχειρες το μετάνιωσαν, σύμφωνα με τις προσωπικές τους μαρτυρίες. Στην Ελλάδα, θλιβερή πρωτιά πτώσεων έχει η γέφυρα της Χαλκίδας, με τους μελετητές των στατιστικών να επισημαίνουν ότι ούτε οι αυτοκτονικοί δεν ξεφεύγουν από τα δίχτυα της μόδας, του σκεπτικού «θα πηδήξω από εκείνο το σημείο, διότι εκεί πηγαίνουν οι περισσότεροι».
Οσο για τον χάρτη των αυτοκτονιών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. από τις χρονιές 2009, 2010 και 2011, πρώτη στις αυτοκτονίες έρχεται η Αθήνα, με καλπάζουσα αύξηση: 158, 178, 198. Ακολουθεί η Θεσσαλονίκη με 55, 98 και 97, η Θεσσαλία (32, 56, 46), η Δυτική Ελλάδα (32, 41, 41) και η Κρήτη (37, 30, 39). «Δεν είναι μόνο τα αδιέξοδα των μεγαλουπόλεων. Επαρχιακές περιοχές που γνώρισαν ίσως μία περίοδο οικονομικής άνεσης αντιμετωπίζουν τώρα την κρίση και εκεί οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες γίνονται ακόμη σκληρότερες» λέει ο ψυχίατρος Ι. Μαλογιάννης, ο οποίος, όμως, παραμένει αισιόδοξος σε πείσμα των καιρών και όλων όσοι έχει δει και ακούσει: «Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ο άνθρωπος δεν αναζητεί ψυχοθεραπεία, εφόσον προτεραιότητα έχει το θέμα της επιβίωσης. Στο τέλος της κρίσης, όμως, και χωρίς πλέον τις ψευδείς άμυνες των προηγούμενων νεόπλουτων δεκαετιών (δάνεια, πιστωτικές, κατανάλωση) μπορεί να ασχοληθεί εκ νέου με την αλήθεια του εαυτού του και τότε η ευδαιμονία θα είναι πρωτίστως ψυχική και όχι υλική». «Η κρίση θα μπορούσε να είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία προς τη συλλογικότητα, κάτι που είχαμε αφήσει για πολλά χρόνια σε δεύτερη μοίρα. Νομίζαμε ότι φροντίζουμε τον εαυτό μας, εφεύραμε και κοτζάμ όρο, “shopping therapy”, αλλά στην πραγματικότητα μεγαλώναμε το μέσα μας κενό» καταλήγει ο Κυριάκος Κατσαδώρος.
Δεν αντιμετωπίζουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο την αποτυχία, επιμένουν οι γιατροί της ψυχής. Εκεί που κάποιος βλέπει το απόλυτο σκοτάδι, ο άλλος θα δει ένα φως. Κάποιος θα αντιμετωπίσει την απόλυση ως προσωπική ανεπάρκεια και κάποιος άλλος ως ευκαιρία να κάνει άλλα όνειρά του πραγματικότητα. Το σίγουρο είναι ότι στην Ελλάδα της κρίσης, η ανάγκη του φευγιού είναι πιο έκδηλη από κάθε άλλη φορά, με το 40% των ατόμων που βρίσκονται σε αδιέξοδο να αυτοκτονούν και το 60% να μεταναστεύουν σε άλλη χώρα. Την ίδια στιγμή, ο Πέκα Μοΐσιο, δημοσιογράφος που προέρχεται από τη Φινλανδία, χώρα σκανδιναβικής ευδαιμονίας αλλά και υψηλότατης αυτοκτονικότητας, ερχόμενος στην Αθήνα για να καλύψει το θέμα των ελλήνων αυτοχείρων, ήταν πολύ ξεκάθαρος σε αυτά που είχε να μας πει: «Στη χώρα μου μας λείπει ο ήλιος, όλα είναι μουντά. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων βλέπεις πολύ συχνά ένα αγόρι ή ένα κορίτσι που έχει βάλει τέλος στη ζωή του επειδή χώρισε. Ο έρωτας τις περισσότερες φορές είναι ψυχαναγκαστικός, κρεμιέσαι από τον άλλο για να αντέξεις το κρύο και το σκοτάδι. Μας λείπει λοιπόν ο ήλιος, και ας μην τον είχαμε ποτέ σε τόσο μεγάλες δόσεις όσο εσείς. Ισως είναι κάτι οργανικό. Εσείς οι Ελληνες, λοιπόν, μπορείτε ανά πάσα στιγμή να φωτοσυνθέσετε. Σταματήστε, λοιπόν, να αποσυντίθεστε».
«Πώς έφτασα στην απόπειρα»
«Στα 35 μου έχασα τη δουλειά μου σε μια πολυεθνική εταιρεία, ή μάλλον παραιτήθηκα. Δεν ήταν συνειδητή επιλογή, απλώς δεν άντεχα άλλο την ειρωνεία του εργοδότη μου. Μου επέβαλλε να δουλεύω δωδεκάωρα και όταν του έλεγα ότι δεν έχω προσωπική ζωή μού έκανε καυστικά σχολιάκια ότι θα έπρεπε να αντέξω χωρίς σεξ αν ήθελα να κρατήσω τη δουλειά μου “σε τόσο δύσκολους καιρούς, με τόση ανεργία εκεί έξω”. Τα νεύρα μου έσπασαν, έφτασα στα όριά μου, μπήκα μια μέρα στο γραφείο του και του είπα ότι δεν αντέχω άλλο και ότι θέλω να φύγω. Μου είπε ότι πρέπει να είμαι τρελή για να αφήνω τέτοια θέση σε εποχή κρίσης. Λίγες ημέρες αργότερα, άρχισαν τα πρώτα συμπτώματα: άκουγα φωνές, φοβόμουν ότι όλοι θέλουν να μου κάνουν κακό, ακόμη και οι πολύ κοντινοί μου άνθρωποι. Εκανα απόπειρα με χάπια, ευτυχώς αποτυχημένη. Τώρα συνεχίζω να παίρνω χάπια. Ο ψυχίατρος μου είπε ότι πάσχω από μία μορφή σχιζοφρένειας, η οποία πυροδοτήθηκε από τον επιθετικό εργοδότη και όλη την πίεση της δουλειάς. Τώρα ψάχνω δουλειά και δεν βρίσκω. Ομως δεν μετανιώνω που παραιτήθηκα. Είχα και έχω ένα σκοτεινό κομμάτι μέσα μου, που ήρθε στο φως μέσα από την οικονομική κρίση. Τώρα πρέπει να συμφιλιωθώ και να μάθω να ζω μαζί του».
Ψυχροί αριθμοί.
1.727 απόπειρες και αυτοκτονίες στην Ελλάδα από το 2009 ως το 2011. 328 αυτοκτονίες το 2007 (268 άνδρες, 60 γυναίκες). 373 το 2008 (308 άνδρες, 65 γυναίκες). 391 το 2009 (333 άνδρες, 58 γυναίκες). Tο 2010 έγιναν 622 απόπειρες αυτοκτονίας και το 2011 υπολογίζονται σε 598. Το 2011 στην Αθήνα έγιναν 198 αυτοκτονίες, στη Θεσσαλονίκη 97 και στη Θεσσαλία 46. Το 2009 το 50% των αυτοχείρων ανδρών και το 66% των αυτοχείρων γυναικών ήταν άγαμοι, διαζευγμένοι ή χήροι.
Συμπεράσματα.
- Για κάποιον που έχει κάνει απόπειρα η πιθανότητα να ξανακάνει είναι πάνω από 55%.
- Οι Ελληνες επιλέγουν να αυτοκτονήσουν με όπλα – κυρίως καραμπίνα – σε ποσοστό 35%-40%.
- Οι γυναίκες κάνουν απόπειρες πέντε φορές περισσότερο από τους άνδρες, αλλά οι άνδρες είναι αυτοί που αυτοκτονούν σε διπλάσιο ποσοστό από ό,τι οι γυναίκες.
- Η αύξηση της ανεργίας κατά 1% οδηγεί σε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,8%.
- Οταν η ανεργία αυξηθεί κατά 3%, οι αυτοκτονίες αυξάνονται αντίστοιχα στο 4,5%.
- Μία αυτοκτονία αντιστοιχεί σε 20 με 25 απόπειρες.
- Στην Ελλάδα υπάρχει αύξηση των αυτοκτονιών στις ηλικίες 45-65 ετών, αλλά και σε νέους που μόλις έχουν ολοκληρώσει
τις σπουδές τους.
- Καθημερινά η «Κλίμακα» καλείται να διαλευκάνει 15-20 εξαγγελίες αυτοκτονιών μέσω Facebook και μπλογκ. Μεγάλο ποσοστό όσων δηλώνουν ιντερνετικά ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν, στην πραγματικότητα το βλέπουν σαν έναν μοχλό πίεσης για να κερδίσουν πίσω τον σύντροφό τους.
- Από το 2009 ως το 2011, πρώτη σε αυτοκτονίες έρχεται φυσικά η Αθήνα. Ακολουθούν Θεσσαλονίκη, Θεσσαλία, Δυτική Ελλάδα και Κρήτη.
Λαζαρίδου Αστερόπη
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο BHMagazino στις 22 Ιανουαρίου 2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου