Καρδιακή Ανεπάρκεια

 

Επιδημιολογία

Η καρδιακή ανεπάρκεια (Heart Failure) είναι μια πολύ σοβαρή νόσος που προσβάλει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στις μέρες μας λαμβάνοντας τον χαρακτήρα «επιδημίας». Είναι γεγονός ότι έχουν γίνει μεγάλα βήματα προόδου στην αντιμετώπισή της ωστόσο εξακολουθεί να

χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλη θνητότητα και ταυτόχρονα συνδυάζεται με ένα μεγάλο οικονομικό κόστος για τα συστήματα Υγείας.

Σήμερα υπολογίζεται ότι περίπου 23 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια. Η επίπτωση του συνδρόμου στον πληθυσμό αυξάνει δραματικά με την ηλικία και υπολογίζεται σήμερα ότι 8 στους 1000 άνδρες ηλικίας 50-59 και 66 στους 1000 ηλικίας 80-89, πάσχουν από την νόσο.

Περιγραφή

Ποιά είναι η φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς;

Η καρδιά είναι ουσιαστικά μια αντλία, που λειτουργεί ακατάπαυστα και «χτυπάει» περίπου 100.000 φορές την μέρα ή 35 εκατομμύρια φορές τον χρόνο, με σκοπό να στείλει αίμα και μαζί με αυτό οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά σε όλο το σώμα. Η καρδιά χωρίζεται σε δεξιά και σε αριστερή καρδιά. Από τους πνεύμονες, το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα μεταφέρεται στην αριστερή καρδιά που το στέλνει με τις αρτηρίες σε όλο το σώμα. Από το σώμα τώρα, το αίμα  μεταφέρεται με φλέβες πίσω στη δεξιά καρδιά που με τη σειρά της το στέλνει στους πνεύμονες για να εμπλουτισθεί πάλι με οξυγόνο. (Σχετικό video)

Τί συμβαίνει ακριβώς στην καρδιακή ανεπάρκεια;

H καρδιά στην καρδιακή ανεπάρκεια για κάποιους λόγους αδυνατίζει και χάνει ένα μέρος μικρό ή μεγαλύτερο της δύναμής της που χρειάζεται προκειμένου να στείλει αίμα και οξυγόνο στα διάφορα όργανα του σώματος. Ως αποτέλεσμα της κακής αυτής τροφοδοσίας οι μυς του σώματος κουράζονται εύκολα και γι αυτό τον λόγο οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια παρουσιάζουν εύκολη κόπωση, που αποτελεί και κύριο σύμπτωμα της νόσου. Ένα άλλο χαρακτηριστικό σημάδι της νόσου είναι τα «πρηξίματα» (οιδήματα – κατακράτηση υγρών) που παρουσιάζονται στα πόδια των ασθενών αλλά και στην κοιλιά και την ράχη, που είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας της καρδιάς να τα «αντλήσει» από εκεί που «λιμνάζουν». Το «φούσκωμα» που αισθάνονται πολλοί ασθενείς όταν αρχίζουν να περπατούν οφείλεται στην ύπαρξη αυξημένης ποσότητας υγρών μέσα στους πνεύμονες που η πάσχουσα καρδιά αδυνατεί  να την «διαχειριστεί». Επειδή ακριβώς η «τροφοδοσία» όλων των οργάνων του σώματος καθίσταται προβληματική με την εξέλιξη της νόσου αρχίζουν να εμφανίζονται προβλήματα από τα νεφρά (νεφρική ανεπάρκεια), από τις εγκεφαλικές λειτουργίες, από το αίμα (αναιμία) κ.λ.π.

Για αυτούς τους λόγους η καρδιακή ανεπάρκεια θεωρείται μια πολυσυστηματική νόσος δηλαδή μια ασθένεια στην οποία πάσχουν όχι μόνο η καρδιά αλλά και άλλα όργανα του σώματος (Σχετικό Video ομιλίας για την καρδιακή ανεπάρκεια).

Αίτια

Ποια είναι τα κύρια αίτια της καρδιακής ανεπάρκειας;

Τα κύρια αίτια της καρδιακής ανεπάρκειας στον Δυτικό Κόσμο είναι η στεφανιαία νόσος (τα «βουλώματα» στις αρτηρίες της καρδιάς) που φαίνεται να αγγίζει το 60 % των περιπτώσεων, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και σπανιότερα οι βαλβιδοπάθειες και διάφορες ειδικές παθήσεις του μυ της καρδιάς που ονομάζονται μυοκαρδιοπάθειες.

Συμπτώματα

Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας;

Τα κύρια συμπτώματα στην καρδιακή ανεπάρκεια που μπορεί να εμφανίζονται με ποικίλη βαρύτητα είναι :

• η δύσπνοια στην κόπωση ή η εύκολη κόπωση,
• η αδυναμία κατάκλισης των ασθενών, που για να μπορούν να αναπνέουν ικανοποιητικά θα πρέπει να ξαπλώνουν με τον θώρακα ψηλά χρησιμοποιώντας πολλές φορές 3 ή και 4 μαξιλάρια (η κατάσταση αυτή λέγεται ορθόπνοια),
• η κακή ποιότητα ύπνου όπου χαρακτηριστικά οι ασθενείς ξυπνούν μέσα στον ύπνο τους με έντονο το συναίσθημα της έλλειψης αέρα, κάθονται στο κρεβάτι τους ή στην καρέκλα, αναζητούν αέρα οπότε και ανοίγουν τα παράθυρα ή βγαίνουν έξω στον κήπο ή στο μπαλκόνι ανεξαρτήτως εποχής, ή τέλος κοιμούνται τις περισσότερες ώρες σε καθιστή θέση,
• η μειωμένη ικανότητα άσκησης και η μυική αδυναμία που όπως είπαμε οφείλεται στην κακή τροφοδοσία των μυών με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά,
• έντονη ανάγκη για ούρηση ιδίως τις νυκτερινές ώρες (κατάσταση που ονομάζεται νυκτουρία), στ) συμπτώματα από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (π.χ. λήθαργος)
• «πρηξίματα» στα πόδια και δυσφορία στην κοιλιά από διόγκωση του ήπατος.

Διάγνωση

Ποιές εξετάσεις πρέπει να γίνουν σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια;

Στις περισσότερες περιπτώσεις θα χρειαστούν διάφορες εξετάσεις όπως:

• Αιματολογικές εξετάσεις: παίρνουμε σπουδαίες πληροφορίες ιδίως για το αν υπάρχει αναιμία καθώς και για την κατάσταση του ήπατος και των νεφρών.
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα: μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση της αιτίας της καρδιακής ανεπάρκειας.
• Ακτινογραφία θώρακα: είναι χρήσιμη για την επιβεβαίωση της διάγνωσης καθώς και για την ύπαρξη υγρού στους πνεύμονες.

• Ηχωκαρδιογράφημα-Triplex καρδιάς: απαραίτητη εξέταση σε όλους τους ασθενείς με σημεία και συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας καθώς παρέχει χρήσιμες παραμέτρους τόσο για την αιτιολογική διάγνωση όσο και για την πρόγνωση της νόσου.
• Δοκιμασία κοπώσεως: παρέχει μία αντικειμενική εκτίμηση της ικανότητας προς άσκηση των ασθενών και είναι χρήσιμη όταν η στεφανιαία νόσος είναι η πιο πιθανή αιτία των συμπτωμάτων του ασθενούς.
• Καρδιοαναπνευστική κόπωση: Πρόκειται για μια εξειδικευμένη δοκιμασία κόπωσης
  κατά την οποία εκτός από το ηλεκτροκαρδιογράφημα και την μεταβολή της αρτηριακής πίεσης
  ελέγχουμε και την αναπνευστική ικανότητα του ασθενή, με αποτέλεσμα να παίρνουμε σημαντικές πληροφορίες
  για την βαρύτητα της κατάστασής του. Επιπλέον υπολογίζουμε σημαντικούς δείκτες οι οποίοι
  έχουν σπουδαία προγνωστική αξία και επομένως καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την αντιμετώπιση
  της νόσου.
• Σπινθηρογράφημα του μυοκαρδίου: χρήσιμη εξέταση για την διαπίστωση στεφανιαίας νόσου.
• Στεφανιογραφία: είναι σημαντικό να αποκλειστεί η στεφανιαία νόσος ως αιτία της καρδιακής ανεπάρκειας και για το λόγο αυτό η πλειονότητα των ασθενών υποβάλλονται σε στεφανιαία αγγειογραφία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί και βιοψία του μυοκαρδίου για την διευκρίνηση του αιτίου της καρδιακής δυσλειτουργίας.
• Αξονική Τομογραφία καρδιάς (Video): κύρια εφαρμογή της είναι η απεικόνιση των στεφανιαίων αρτηριών και ο αποκλεισμός της στεφανιαίας νόσου.
• Μαγνητική Τομογραφία καρδιάς (Video): είναι χρήσιμη εξέταση για την αιτιολογική διάγνωση και προγνωστική αξιολόγηση ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια.

Αντιμετώπιση

Ποιά είναι η σύγχρονη αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας;

Η θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας κατευθύνεται  τόσο στην αντιμετώπιση του υποκείμενου αιτίου όσο και στην συμπτωματική ανακούφιση των αρρώστων. Οι ασθενείς οφείλουν να αλλάξουν ορισμένες από τις συνήθειές τους (πχ. διακοπή καπνίσματος) και να ακολουθήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής με ελαφρού βαθμού άσκηση.  Ακόμα και απλά πράγματα όπως καθημερινό περπάτημα, παρακολούθηση της δίαιτας (περιορισμός στο αλάτι), αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, μπορεί να κάνουν τη διαφορά στα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής. Ο ασθενής με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να παρακολουθεί τακτικά το βάρος του (με καθημερινό ζύγισμα), την πίεση και τις σφύξεις του και για οποιαδήποτε σοβαρή αλλαγή θα πρέπει να ενημερώνει τον γιατρό του. Απαραίτητο στοιχείο για την καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου είναι η στενή σχέση εμπιστοσύνης που θα πρέπει να υπάρχει μεταξύ του γιατρού και του ασθενή.

Η φαρμακευτική θεραπεία ασθενών με χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια έχει ως κύριο άξονα την χρήση σκευασμάτων που αποδεδειγμένα βελτιώνουν τα συμπτώματα και παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών. Τα πιο συνηθισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρέως και ανακουφίζουν σημαντικά τους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια είναι τα διουρητικά, δηλαδή φάρμακα (όπως το γνωστό Lasix) τα οποία προκαλούν αυξημένη ούρηση και με αυτόν τον τρόπο απομακρύνουν από τον οργανισμό τα υγρά που αθροίζονται στο σώμα των ασθενών, καθώς η πάσχουσα καρδιά αδυνατεί να τα διαχειριστεί. Τα νεώτερα δεδομένα όσον αφορά στην φαρμακευτική αντιμετώπιση της νόσου, είναι η χρήση σκευασμάτων όπως η επλερενόνη και η ιβαμπραδίνη που ενώ έχουν αποδείξει σημαντικό όφελος, αποδεδειγμένα η χρήση τους στην Ελλάδα είναι πολύ περιορισμένη.

Εξιδεικευμένες θεραπείες

Ποιες είναι οι εξειδικευμένες θεραπείες που μπορούν να εφαρμοστούν σήμερα σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια;

Σε ασθενείς με ισχαιμικού τύπου καρδιακή ανεπάρκεια όπου υπάρχουν σημαντικές στενώσεις στις αρτηρίες της καρδιάς οι οποίες και μπορεί να είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση ή την επιδείνωση της νόσου, μπορεί να γίνει προσπάθεια διάνοιξης αυτών των στενώσεων είτε με αγγειοπλαστική (μπαλονάκι) είτε παράκαμψής τους με επέμβαση ανοιχτής καρδιάς – μπαϊπάς ( bypass – video). Η επέμβαση ανοιχτής καρδιάς – bypass ή αορτοστεφανιαία παράκαμψη (CABG) όπως λέγεται, πλεονεκτεί σε ορισμένες περιπτώσεις γιατί μπορεί να συνδυαστεί και με αντιμετώπιση άλλων προβλημάτων της καρδιάς που ανεπαρκεί όπως π.χ. με επιδιόρθωση της μιτροειδούς βαλβίδας που συχνά εμφανίζει σημαντικό λειτουργικό πρόβλημα, με επιδιόρθωση μιας άλλης βαλβίδας της καρδιάς (τριγλώχινας), με χειρουργική αφαίρεση ανευρύσματος της καρδιάς και μερικής «ανακατασκευής» της κοιλότητάς της καθώς και με διάφορες άλλες παρεμβάσεις (Διαβάστε περισσότερα..).

Πολλοί ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια εμφανίζουν μια πολύ συνηθισμένη αρρυθμία που λέγεται κολπική μαρμαρυγή η οποία επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την απόδοση της καρδιάς που ανεπαρκεί. Όλοι αυτοί οι ασθενείς πρέπει να παίρνουν ειδικά φάρμακα τα οποία λέγονται αντιπηκτικά και τα οποία εμποδίζουν τον σχηματισμό θρόμβων και ελαττώνουν έτσι την πιθανότητα εγκεφαλικών επεισοδίων και άλλων επιπλοκών. Σε αυτούς τους ασθενείς που δεν μπορούν να πάρουν αυτά τα φάρμακα λόγω παλιότερου ιστορικού αιμορραγιών μπορεί να εφαρμοστεί μια νέα τεχνική, η οποία συνίσταται στην τοποθέτηση μέσω ενός ειδικού καθετήρα χωρίς ανοικτή επέμβαση, μιας συσκευής η οποία απομονώνει ένα μέρος της καρδιάς όπου συνήθως δημιουργούνται οι επικίνδυνοι θρόμβοι (Video) (Διαβάστε περισσότερα για Left Atrial Appendage Closure – LAA).

Ορισμένοι ασθενείς με σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια παρουσιάζουν μια κατάσταση που ονομάζεται «καρδιακός αποσυγχρονισμός» και που ουσιαστικά σημαίνει την μη σύγχρονη συστολή των διαφόρων τμημάτων της καρδιάς που ανεπαρκεί, με αποτέλεσμα ακόμη μεγαλύτερη πτώση στην απόδοση αυτής. Φαίνεται ότι αυτοί οι ασθενείς ωφελούνται σημαντικά από την τοποθέτηση ενός ειδικού τύπου βηματοδότη (Video) που αναιρεί κατά το δυνατόν αυτήν την ασυγχρονία.

Μια συχνή ίσως η πιο συχνή αιτία θανάτου ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια είναι η εμφάνιση ειδικών αρρυθμιών όπως κοιλιακή ταχυκαρδία και κοιλιακή μαρμαρυγή, που οδηγούν αιφνίδια στον θάνατο χωρίς καμιά προειδοποίηση. Σήμερα έχουμε την δυνατότητα με την τοποθέτηση ενός ειδικού τύπου βηματοδότη που ονομάζεται απινιδωτής και σε ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης τέτοιων αρρυθμιών, να προλάβουμε αυτές τις καταστάσεις. Η συσκευή αυτή έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει τις επικίνδυνες αρρυθμίες και να τις θεραπεύει έγκαιρα δίνοντας ένα μικρό εσωτερικό «ηλεκτροσόκ». Οι συσκευές αυτές αποτέλεσαν μια σημαντική τομή στην αντιμετώπιση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια και αποδεδειγμένα βελτιώνει την επιβίωσή τους.

Σημαντική εξέλιξη στον τομέα της αντιμετώπισης της καρδιακής ανεπάρκειας σήμερα αποτελούν κάποιες πολύ εξειδικευμένες συσκευές που υποκαθιστούν την καρδιά που ανεπαρκεί και ονομάζονται συσκευές υποβοήθησης (LVAD – Video). Ονομάζονται έτσι γιατί πραγματικά αποφορτίζουν την καρδιά καθώς εκτελούν ένα μεγάλο μέρος του έργου που αυτή  υποχρεούται να παράγει. Αυτές οι συσκευές τοποθετούνται σήμερα με επέμβαση ανοιχτής καρδιάς και φαίνεται να αποτελούν το μέλλον στην αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας. Σήμερα αν και οι συσκευές αυτές είναι βελτιωμένες παρουσιάζουν αρκετά προβλήματα που σε συνδυασμό με το υψηλό τους κόστος έχουν περιορίσει παγκοσμίως την χρήση τους. Aποτελεί ωστόσο πεποίθησή μας ότι έχουν σημαντικό μέλλον καθώς αυτές που τώρα σχεδιάζονται και σύντομα θα κυκλοφορήσουν θα είναι πολύ πιο μικρές σε μέγεθος, πιο φθηνές και πολύ πιο εύκολές στην τοποθέτησή τους (Νέα LVAD – Video).

Γιατί εμάς

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια παθολογική κατάσταση, δύσκολη στο χειρισμό και ιδιαίτερα απαιτητική που απαιτεί την διαρκή φροντίδα του γιατρού. Με αυτήν την προοπτική η ομάδα μας παρέχει μια σύγχρονη προσέγγιση της νόσου βασισμένη στην σωστή εξειδίκευση και την παροχή συμβουλών 24 ώρες το 24ωρο προς τον ασθενή και το οικογενειακό του περιβάλλον.
Επειδή η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια ασθένεια η οποία προσβάλει πολλά συστήματα του οργανισμού είναι απαραίτητη η στενή συνεργασία γιατρών όλων των ειδικοτήτων που εμπλέκονται στην κατάσταση αυτή. Η ομάδα μας λοιπόν στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτύξει στενή συνεργασία με εξειδικευμένους γιατρούς όλων των ειδικοτήτων όπως αρρυθμιολόγους, παθολόγους, διαβητολόγους, νεφρολόγους, αιματολόγους, νευρολόγους, πνευμονολόγους και καρδιοχειρουργούς, που εξασφαλίζουν μια ολιστική όσο και ρεαλιστική αντιμετώπιση της νόσου.

Χριστόδουλος Παπαδόπουλος, MD, PhD, FESC

ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΠΘ

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη. Ελπίζω να ωφεληθήκατε από αυτό που διαβάσατε.
Εάν ναι  κοινοποιήστε το!
Θα σας παρακαλούσα να είστε κόσμιοι στους χαρακτηρισμούς σας, επειδή είναι δυνατόν επισκέπτες του ιστολογίου να είναι και ανήλικοι.
Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.
Τα σχόλια θα εγκρίνονται μόνο όταν είναι σχετικά με το θέμα, δεν αναφέρουν προσωπικούς, προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, καθώς επίσης και τα σχόλια που δεν περιέχουν συνδέσμους.
Επίσης, όταν μας αποστέλλονται κείμενα (μέσω σχολίων ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου), παρακαλείσθε να αναγράφετε τυχούσα πηγή τους σε περίπτωση που δεν είναι δικά σας. Ευχαριστούμε για την κατανόησή σας.

ΚΟΜΠΡΑ