Σκέψεις για την έννοια της αντιπροσώπευσης , των εκλογών και του κράτους.
Γιατί υπάρχει η ανάγκη:
- να σκέφτονται άλλοι για μένα?
-να καθορίζουν άλλοι την ζωή μου?
-να υπηρετούν και να προασπίζουν άλλοι τα προσωπικά μου συμφέροντα?
-να χαράζουν άλλοι τις προσωπικές μου φιλοδοξίες?
-να ορίζουν άλλοι τα δικαιώματα μου?
-να διαμορφώνουν άλλοι την παιδεία και την εκπαίδευση μου?
-να διαφυλάττουν άλλοι τα εργατικά μου δικαιώματα?
-να προστατεύουν άλλοι την υγεία μου?
-να κρίνουν άλλοι την απονομή της δικαιοσύνης?
-να οριοθετούν άλλοι την ελευθερία μου?
- τελικά να πρέπει να εμπιστεύομαι όλους αυτούς τους άλλους κι όχι εμένα?
…. …. …. ….
Οι αρχαίοι δεν γνωρίζουν την υποκριτική και απατηλή έννοια της αντιπροσωπείας του λαού, όπως δεν την γνωρίζουν και οι μεγάλοι φιλόσοφοι συμπεριλαμβανομένου και του Ρουσσώ. Για τους αρχαίους, το ζήτημα δεν έμπαινε καν, ο δε λόγος είναι εμφανής. Από την στιγμή κατά την οποία, αμετάκλητα και για ορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. πέντε χρόνια), αναθέτει κανείς την εξουσία σε ορισμένους ανθρώπους, έχει μόνος του αλλοτριωθεί πολιτικά. Ο Ρουσσώ έγραφε για τους Άγγλους (γιατί τότε η Αγγλία μόνο , είχε κοινοβούλιο): Οι Άγγλοι νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι μία μέρα στα πέντε χρόνια. Στο σημείο αυτό ο Ρουσσώ είναι, βέβαια, ενδοτικός, διότι, φυσικά, ούτε μια μέρα στα πέντε χρόνια δεν είναι ελεύθεροι: αυτό που σκέφτεται κανείς, οι επιλογές που κάνει αυτή τη μέρα έχουν ήδη καθοριστεί (και πολύ περισσότερο στη σημερινή εποχή) από τα προηγούμενα πέντε χρόνια: από τον εκλογικό νόμο, από τα υπάρχοντα κόμματα, τους υποψηφίους κλπ.
Υπάρχει, στο σημείο αυτό, μια βασική πολιτική αλλοτρίωση, που οι αρχαίοι δεν είχαν καν αντιμετωπίσει ως πολιτική δυνατότητα, δεδομένου ότι θεωρούσαν πως κανείς δεν μπορεί να αντιπροσωπεύσει τον πολίτη στην Εκκλησία του Δήμου. Μ’ άλλα λόγια, δεν υπήρχε αυτή η θεολογική ιδέα σύμφωνα με την οποία η κυρίαρχη υπόσταση του λαού, μετά από μια μυστηριώδη χημική διαδικασία, συμπυκνώνεται μια Κυριακή και, μέσω επιφοιτήσεως, βρίσκει σκήνωμα σε 300 ανθρώπους, οι οποίοι την διατηρούν και την μεταφέρουν ενσαρκώνοντάς την για πέντε χρόνια μέχρι, να ξαναδιαλυθεί μέσα στον λαό που την ξανασυμπυκνώνει και την μεταφέρει στους 300 κ.ο.κ.
Για τους αρχαίους, η αρχή και η ιδέα της δημοκρατίας δεν είναι καθόλου αυτό που νομίζουμε εμείς σήμερα, δηλαδή οι εκλογές.
Είναι η ψήφος, βεβαίως, (ψήφιζαν, ναι ή όχι, για τα διάφορα θέματα). Δεν θεωρούσαν όμως ότι οι άρχοντες εκλέγονται. εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις, οι άρχοντες αναδεικνύονται με κλήρο. Από τον Ηρόδοτο μέχρι και τον Αριστοτέλη, θεωρούσαν (και εφιστώ την προσοχή στο σημείο αυτό) ότι οι εκλογές είναι θεσμός αριστοκρατικός. Κι αν το καλοσκεφτεί κανείς, το πράγμα είναι προφανές. Εκλέγει κανείς αυτούς που θεωρεί άριστους, ενώ, ταυτόχρονα, κάθε υποψήφιος προσπαθεί να πείσει τους εκλογείς ότι είναι άριστος. Βέβαια η λέξη άριστος έχει διπλή σημασία (την σημασία της καταγωγής και της εγγενούς αξίας του ατόμου). Αλλά για τους αρχαίους, η εκλογή είναι, κατά κύριο λόγο, αρχή αριστοκρατική.
Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται και ένα άλλο κεφαλαιώδες θέμα, το θέμα της αρμοδιότητας. Για την αρχαία ελληνική αντίληψη, δεν υπάρχουν αρμόδιοι στον πολιτικό τομέα· η γνώμη όλων βαραίνει το ίδιο. Δεν υπάρχει επιστήμη ή τέχνη -με την αρχαία ελληνική έννοια του όρου- των πολιτικών πραγμάτων, η γνώση της οποίας να επιτρέπει στους κατόχους της να θεωρούνται καλύτεροι ως κυβερνήτες. Στα πεδία όπου αναμφισβήτητα απαιτείται τέχνη ή ειδικές γνώσεις, οι Αθηναίοι διεξάγουν εκλογές. Εκλέγουν, π.χ., κάθε χρόνο δέκα στρατηγούς σε στρατιωτικά αξιώματα. Σ’ αυτό το πεδίο μπαίνει πράγματι ζήτημα επιλογής του αρίστου, ο οποίος και διακρίνεται απ’ ότι έχει ήδη κάνει, απ’ όλη του την συμπεριφορά κλπ. Δεδομένης βέβαια της σημασίας που είχε τότε ο πόλεμος, οι στρατηγοί παίζουν, κατά κάποιο τρόπο, πολιτικό ρόλο.
Σημασία, όμως, έχει η αρχαία ελληνική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία, ζήτημα αναδείξεως με εκλογή μπαίνει μόνο όπου υπάρχει τεχνική αρμοδιότητα, οπότε και έχει νόημα να διαλέξει κανείς τον καλύτερο τεχνίτη.
Εμφανίζεται, επομένως, το ερώτημα: Ποιος είναι ο αρμόδιος να διαλέξει τον καλύτερο τεχνίτη; Είναι καταπληκτικό ότι, τόσο για την κοινή γνώμη των πολιτών, όσο και για τον πιο αντιδραστικό και κατ’ εξοχήν αντιδημοκρατικό φιλόσοφο, δηλαδή τον Πλάτωνα, η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, που διαρκώς επανέρχεται είναι η ίδια: Ο αρμόδιος να διαλέξει τον καλύτερο τεχνίτη δεν είναι ένας άλλος τεχνίτης αλλά αυτός που χρησιμοποιεί το προϊόν της εργασίας του. Ο καβαλάρης είναι ο αρμόδιος να εκφέρει γνώμη για τον καλύτερο πεταλωτή ή σαμαρτζή και όχι ένας άλλος πεταλωτής. Συνεπώς, αυτός που ενδείκνυται να διαλέξει τον καλύτερο πολιτικό, είναι αυτός που χρησιμοποιεί τις πολιτικές του ικανότητες, δηλαδή ο λαός. Κρίνοντας από το αποτέλεσμα, δηλαδή τις επιλογές που κάνανε οι Αθηναίο, καταλαβαίνει κανείς ότι κάποιο δίκιο υπάρχει στην ιδέα αυτή. Διάλεξαν ανθρώπους σαν τον Θεμιστοκλή και τον Περικλή, βράβευσαν τραγωδίες σαν την Αντιγόνη κλπ.
Καθηγητές πανεπιστημίου, ελληνιστές μεταφράζουν : Η Πολιτεία των Αθηνών, λάθος στοιχειώδες, για το οποίο θα έπρεπε να απορρίπτεται πρωτοετής φοιτητής και το οποίο οφείλεται, φυσικά, σε προβολή σχημάτων της εποχής των μεταφραστών. Για τους αρχαίους Έλληνες δεν υπάρχει Πολιτεία των Αθηνών. Αθήναι είναι γεωγραφική έκφραση. Η πόλη είναι οι Αθηναίοι. Άνδρες γάρ πόλις. Ο Θουκυδίδης δεν μιλάει ποτέ για Αθήνα ή και για οποιαδήποτε άλλη πόλη. Όταν πρόκειται για την πόλη λέει: οι Αθηναίοι, οι Κορίνθιοι, οι Μυτιληναίοι. Λέει: Αθήνα, Κόρινθος κλπ. όταν πρόκειται για τον τόπο. Η πόλις δεν είναι γεωγραφικός προσδιορισμός. Πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνος, απελπισμένος ο Θεμιστοκλής γιατί οι υπόλοιποι Έλληνες δεν δέχονται τα επιχειρήματά του να δοθεί η μάχη στο μέρος αυτό απειλεί λέγοντας: εμείς (που έχουμε τα περισσότερα καράβια) θα φύγουμε και θα φτιάξουμε μια άλλη πόλη αλλού, στην Ιταλία. Με αυτό εννοεί ότι η Αθήνα θα είναι εκεί πέρα, ότι η Αθήνα είναι εκεί που είναι οι Αθηναίοι και όχι οι Αθηναίοι εκεί που είναι η Αθήνα. Κι όμως, ένας Θεός ξέρει αν οι Αθηναίοι ήταν συνδεδεμένοι με την γη τους. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως τους μόνους αυτόχθονες Έλληνες, θεωρούσαν ότι είχανε φυτρώσει μέσα από τη γη. Η εδαφική αντίληψη της πολιτικής κοινότητας είναι σύγχρονη αντίληψη. Αρχίζει στους ρωμαϊκούς χρόνους και κορυφώνεται με την φεουδαρχία.
«Έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε ότι διάφορες ιδέες κι επιδιώξεις όπως η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη η αλήθεια κτλ. είναι αυτονόητες.
Έχουμε συνηθίσει μάλιστα να θεωρούμε ότι ο άνθρωπος παντού και πάντα προβληματιζόταν γύρω από αυτές και προσπαθούσε να δώσει απαντήσεις, όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Οι άνθρωποι συνήθως δέχονταν ως απολύτως αδιαμφισβήτητα όλα όσα τους επέβαλε ως κριτήρια, αξίες, τρόπο ζωής η παράδοση της κοινωνίας τους. Κατά συνέπεια ,δεν μπορούμε να πούμε πως αυτό το καθεστώς επεβλήθη στον ελληνικό λαό ερήμην του, μήπως δεν ήξερε τι έκανε; ο κάθε λαός είναι υπεύθυνος για την ιστορία του.»
Κ.ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ
…. …. …. ….
Πολιτική απάθεια, ιδιωτικοποίηση , ανευθυνότητα , κυνισμός , αδιαφορία για τα κοινά και τα πολιτικά , αδιαφορία στην ιδιωτική και στην κοινή ζωή , συμπεριφορά αποχαύνωσης μέσα στον καταναλωτικό και τηλεοπτικό αυνανισμό είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της σημερινής κοινωνίας. Η κατάσταση αυτή δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα των συνομωσιών και των χειρισμών των κυρίαρχων στρωμάτων. Εάν αυτά τα κυρίαρχα στρώματα κάνουν αυτά που κάνουν είναι ακριβώς γιατί οι λαοί μένουν απαθείς ή σηκώνουν τους ώμους τους λέγοντας «τους ξέρουμε , είναι όλοι παλιάνθρωποι». Η δουλειά των κυρίαρχων είναι να κυριαρχούν. Εάν πρέπει να κατηγορήσουμε κάποιον , πρέπει να κατηγορήσουμε τους κυριαρχημένους που αφήνουν τον εαυτό τους να κυριαρχείται. Δεν μπορούμε να λέμε ότι ο λαός είναι παντοδύναμος αλλά ο οποιοδήποτε δημαγωγός τον τραβάει και τον σέρνει από την μύτη.
Όταν κοιτάμε τα ίδια πράγματα , ξημερώνει και δεν βραδιάζει . Βραδιάζει μόνο για εκείνους που έχουν βραδιάσει . Αλλά για όσους είναι ζωντανοί ήλιος νέος εφ’ ημέρι εστίν.
Γ.Γκελάκης
ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου